A miłość największym jest darem – Niemen na Wigilię

Choćbym mówił językami ludzi i aniołów a miłości bym nie miał, byłbym jedynie jak miedź brzęcząca albo cymbał brzmiący. I chociażbym miał dar proroctwa i znał wszystkie tajemnice, i umiejętność wszelką, i choćbym miał wszystką wiarę, tak iżbym góry przenosił, a miłości bym nie miał, niczym jestem.  (…) teraz trwają wiara nadzieja i miłość, te trzy. Z nich zaś największa jest miłość.

Z Hymnu o miłości, wg św. Pawła

Czas świąteczny to czas życzliwości. Okazuje się że ta przychodzi najtrudniej, choć w ostatnich dniach nam wszystkim jest szczególnie potrzebna. Tak z życiu prywatnym, jak i publicznym, bowiem na przestrzeni minionych lat niestety niewiele w tej materii się zmienia. W polityce nie brak pomówień, nieprawdziwych interpretacji, naginania rzeczywistości – słowem działań znanych niemal od zawsze. Nie mam tu zamiaru niczego komentować czy interpretować. Pozostawiam to politykom. W tym szczególnym czasie chcę jedynie przypomnieć o tak potrzebnej nam wszystkim wrażliwości. Niedawno minęły trzydzieści cztery lata od wprowadzenia stanu wojennego w Polsce. Od tego czasu wyrosło nowe pokolenie. Wielu tego faktu  już nie pamięta, wielu nie chce pamiętać. Ponoć świat się zmienił i czasy są inne. A jednak…

Kadr z programu A miłość największym jest darem TVP 1981

8 i 9 grudnia 1981 roku Czesław Niemen nagrał świąteczny program dla Telewizji  Polskiej, zatytułowany A miłość największym jest darem. Znalazły się w nim teksty zaczerpnięte z twórczości Norwida, Słowackiego, Lenartowicza i fragmenty Hymnu o miłości św. Pawła. W całym zamieszaniu jakie później się rozpętało zapomniano o pełnym ciepła i humanizmu przesłaniu, jakie te teksty ze sobą niosły. 12 grudnia 1981 rano, krótko przed ostatecznym montażem red. Barbara Pietkiewicz przeprowadziła wywiad z artystą, mający być wprowadzeniem do programu. Niemen powiedział wówczas m.in.:

- Jest to szczególny program, ponieważ bezpośrednio dotyczy spraw i świąt Bożego Narodzenia, i w ogóle muzyki liturgicznej w mojej działalności. (…) jako dziecko już należałem do chóru kościelnego, stąd moje związki z muzyką liturgiczną bardzo są, po prostu, ścisłe. Natomiast ostatnie czasy, bardzo niepewne, nie tylko u nas, ale i na całym świecie –ten pęd za czymś jeszcze lepszym, czy gorszym – nie wiem sam - w każdym razie nastąpiła jakaś dewaluacja myśli humanistycznych na całym świecie. Stąd moje powroty do tych treści najpiękniejszych jakie niosą w sobie dzieła sztuki i kultury sakralnej. (…) Czas najwyższy zniszczyć nienawiść, po prostu, w samych sobie. Przestać naprawdę boczyć się na siebie, niezależnie od poglądów innych ludzi. Ja akurat nie należę do żadnych grup politycznych i nie powiem nic, co będzie schlebiało różnym grupom politycznym w związku z tym, ponieważ uważam – to jest mój osobisty pogląd na te sprawy – że człowiek musi być otwarty na każdą myśl i z każdym człowiekiem się jednać. I to chyba nas odróżnia od zwierząt.

Kilkanaście godzin później w całym kraju wprowadzono stan wojenny. W konsekwencji większość artystów ogłosiła bojkot mediów publicznych, nie chcąc by władza legitymizowała swą politykę korzystając z ich wizerunków. Także Niemen wycofał swą zgodę na emisję nagranego programu. Mimo to, 26 grudnia w Dzienniku Telewizyjnym wyemitowano nagraną rozmowę, przemontowaną i skróconą w taki sposób, że można było odebrać ją jako poparcie dla polityki władz i zachętę do przerwania strajków. Przygotowany program również nadano. W efekcie część publiczności w kraju oraz emigracja jeszcze w późniejszych latach, nie znając kulisów tej manipulacji, bojkotowała występy Niemena, a sam artysta przypłacił to zdrowiem i na jakiś czas wycofał się z działalności. Wspominając nagrany wówczas program, powiedział:

- Na pytanie dlaczego taka muzyka, powiedziałem, że ze wszystkich ideologii, jakimi mnie karmiono przez wiele lat została mi jedna, wczesnochrześcijańska – Nie czyń bliźniemu swemu co tobie niemiłe. To bardzo dobrze zagrało w tym stanie wojennym, kiedy program został odtworzony, na drugi dzień świąt, ale niestety ja nie miałem żadnego wpływu na manipulacje tymi wypowiedziami. Okazało się bowiem, że któryś z pułkowników wyciął sobie fragment mojej wypowiedzi prawdopodobnie na temat pracy wg Norwida z Promethidiona. Ja nie widziałem niestety tego, ponieważ jak większość Polaków bojkotowaliśmy Dziennik i nikt nie oglądał tego. Ale byli tacy, co oglądali. (…) Stąd później te reperkusje i poniosłem niesłuszną karę w postaci różnych mniej lub bardziej udanych bojkotów.

Kadr z programu A miłość największym jest darem TVP 1981

Niemen nigdy nie gonił za sukcesem. Wiele osób, które go znały, bądź miały okazję, choć przelotnie z nim porozmawiać  – potwierdza te słowa. Zawsze był skromnym człowiekiem, nigdy nie stwarzał niepotrzebnego dystansu, choć po filmie Sukces Marka Piwowskiego cechowała go pewna nieufność, zwłaszcza w stosunku do dziennikarzy. Trudno się temu dziwić, choćby przez wzgląd na słynną aferę z Radomska, gdzie w recenzji z koncertu miejscowy dziennikarz (zresztą nieobecny na występie) niesłusznie oskarżył go o nieobyczajne zachowanie. Sprawa odbiła się głośnym echem w całym kraju, bowiem artykuł przedrukowała prasa centralna. Jej finał odbył się w sądzie, który uniewinnił Niemena od postawionych zarzutów (tego jednak prasa ogólnopolska już nie nagłośniła). Obie plotki okazały się na tyle trwałe, że do dziś spotkać można osoby, które w nie uwierzyły.

W całym tym zamieszaniu gdzieś umknęło prawdziwe przesłanie programu A miłość największym jest darem, podkreślające duchowy wymiar Świąt. Nawet w dobie politycznej poprawności ma ono swą wartość. Warto znów po dziecięcemu uwierzyć w św. Mikołaja. Warto w zatroskaniu codziennością dostrzec, że i my możemy stać się lepsi, otwarci na innych ludzi. Warto zrobić wewnętrzne porządki, dotyczące choćby relacji z otoczeniem. Ponownie uwierzyć w szczerość intencji innych ludzi. Naprawdę, jeszcze teraz można doświadczyć wielu przejawów bezinteresownej dobroci. Wszak najczęściej nie jesteśmy obojętni na ludzką krzywdę. Dziś wielu kojarzy Święta jedynie z błogim lenistwem, degustacją potraw (lub jak kto woli obżarstwem) i integracją rodzinną (czasem wymuszoną). Warto jednak pamiętać, że w naturze ludzkiej leży poszukiwanie. Warto zdobyć się na przekraczanie obiegowych opinii i kształtowanie własnej, indywidualnej postawy życiowej, tej za którą świadomie weźmiemy pełną odpowiedzialność. Wielu ludzi, zwykle idąc na kompromis z własnym sumieniem unika myśli, które mogłyby zachwiać ich światopoglądem, burząc pozorny spokój. Może wówczas pojawiłyby się pytania, na które nie ma prostych odpowiedzi? 

Dziś dla wielu świąteczne przygotowania straciły wymiar religijny i duchowy, stając się fiestą konsumpcji. Ostatnio nawet producenci odświeżaczy powietrza proponują zapachy inspirowane ciepłem kominka i gorącą czekoladą, mające przywołać magię świąt. Tylko czy naprawdę jedynie o to w tym wszystkim chodzi? Często ostatnio słyszę stwierdzenia: Kompletnie nie czuję nadchodzących świąt. Może po prostu brakuje nam ich szeroko pojętego, duchowego wymiaru? Może warto powrócić do korzeni?

Program Niemena A miłość największym jest darem dzięki nowoczesnej technologii na szczęście przetrwał. Można obejrzeć go w serwisie YouTube. Jest niedługi, trwa zaledwie kwadrans. Warto poświęcić mu chwilę, zadumać się nad tekstami. Zdecydowanie wyróżnia się na tle bogatych produkcji. Nie sposób też nie dostrzec jego wartości artystycznej. Skromna scenografia podkreśla urok muzyki i przede wszystkim uwypukla głos Niemena. Jego możliwości wokalne wydają się wprost nieograniczone, choć artysta prezentuje je w sposób skromny i wyważony. Największe wrażenie robi wykonanie Hymnu o miłości, wykonywanego a capella. Głos, budowanie napięcia i sposób artykulacji dozuje napięcie i podkreśla uniwersalną wymowę tekstu. Utwór ten, wykonywany także często jako bis na koncertach był popisem niezwykłych umiejętności artysty, a kończąc zwykle program pozostawiał słuchaczy zawieszonych w zupełnie innym wymiarze.

Życzę wszystkim moim Czytelnikom jak najwięcej szczerej i niewymuszonej radości, płynącej nie tylko z odkrywania nowych muzycznych obszarów.

słuchacz

PS.


Przytoczone wypowiedzi pochodzą z płyty Czesław Niemen o sobie, wydanej w 2008 r. w serii Autobiografia na CD (Fonografika) oraz z książek Dariusza Michalskiego Niemen o sobie (Twój Styl, Warszawa 2005) oraz Czesław Niemen. Czy go jeszcze pamiętasz? (Wydawnictwo MG, 2009).